Το Αποχετευτικό Σύστημα της Αρχαίας Ελλάδος

Το αποχετευτικό σύστημα ήταν ανέκαθεν μεγάλο πρόβλημα για την ανθρωπότητα. Όλα άρχισαν όταν σταματήσαμε να ζούμε νομαδικά και αρχίσαμε να φτιάχνουμε οργανωμένες κοινότητες.

Κάθε εξέλιξη θεωρούταν ορόσημο εκσυγχρονισμού και σημαντικός παράγοντας για την αύξηση του πληθυσμού, εξελίσσοντας τους προ-ιστορικούς οικισμούς σε εκσυγχρονισμένες πόλεις.

Οι αρχαιολόγοι συνεχίζουν εξάλλου να εντυπωσιάζονται από τα πρωτοποριακά αποχετευτικά συστήματα που φέρνουν στο φως μέσα στα συντρίμμια αρχαίων πολιτισμών, δείχνοντας πως ο άνθρωπος έψαχνε από τα νεώτερα χρόνια της ιστορία του, πώς να ξεφορτώνεται τις ακαθαρσίες του.

Διαχείριση Απόβλητων στην Αρχαιότητα

Από την αρχαιότητα είχε γίνει αντιληπτό πόσο σημαντική ήταν η υγιεινή στη ζωή των ανθρώπων που κατοικούσαν στις πόλεις. Για 1η φορά στην ιστορία του ανθρώπου αναπτύχθηκε οργανωμένο αποχετευτικό δίκτυο στη Μινωική Κρήτη. Οι Μινωες διέθεταν δίκτυο αποχέτευσης όμβριων και ακάθαρτων υδάτων στο Ανάκτορο της Κνωσού (1950-1500 π.Χ.), αλλά και οι Αθηναίοι φυσικά (στην Ακρόπολη έχουν βρεθεί πήλινα κομμάτια αγωγών),όμως, κανείς δεν ξεπέρασε τους Ρωμαίους, οι οποίοι ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ. είχαν ένα πρωτοποριακό αποχετευτικό σύστημα.

Σε πολλές πόλεις της Κρήτης τα αποχετευτικά δίκτυα ήταν καλυμμένα με πέτρα και αποχέτευαν τα υγρά απόβλητα μαζί με το νερό της βροχής. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον καλύτερο καθαρισμό των αποχετευτικών δικτύων, τη μείωση των προβλημάτων ενόχλησης από κακοσμίες και υγιεινής. Το νερό της βροχής συλλεγόταν από τις οροφές των κτιρίων σε δεξαμενές και μια από τις βασικές χρήσεις του ήταν ο καθαρισμός των αγωγών αποχέτευσης. Στα Μινωικά παλάτια κάθε τομέας του παλατιού είχε αποχετευτικό σύστημα που συνδεόταν με ένα κεντρικό, ενώ στο παλάτι της Κνωσού το συνολικό μήκος του αποχετευτικού συστήματος ξεπερνούσε τα 150μ. Εκτός από την Κνωσό, αποχετευτικά συστήματα διέθεταν η Φαιστός και η Ζάκρος.

Αργότερα κατά την αρχαϊκή εποχή, οι αρχαίοι Έλληνες βελτίωσαν την τεχνολογία στη διαχείριση του νερού και στα αποχετευτικά δίκτυα καθώς και στην υγιεινή των πόλεων, κατασκευάζοντας μπάνια, τουαλέτες και αποχετευτικά δίκτυα. Τους επόμενους αιώνες, η υιοθέτηση τού Ιπποδάμειου πολεοδομικού συστήματος, το οποίο περιελάμβανε τη δημιουργία μεγάλων δρόμων. Τα πολεοδομικά τετράγωνα με παράλληλους δρόμους γύρω από την κεντρική αγορά, είχε σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία καλύτερων λειτουργικών αποχετευτικών συστημάτων.

Καθώς η πόλη μετακινήθηκε από την ακρόπολη στην αγορά, άρχισαν σταδιακά να αναπτύσσονται τεχνολογίες υγιεινής στον χώρο της αγοράς. Η ποιότητα της ζωής και η υγιεινή διαβίωση άρχισαν να αποκτούν μεγαλύτερη σημασία, γι’ αυτό τον λόγο χτίστηκαν δημόσιες τουαλέτες και λουτρά. Εν συνεχεία, κατασκευάστηκε ένας μεγάλος αγωγός που μετέφερε τα απόβλητα έξω από την πόλη. Ο αγωγός αυτός είχε ένα μέτρο πλάτος, οι πλευρές του ήταν πέτρινες, η βάση ήταν από πλακάκια και ήταν καλυμμένος με πέτρινες πλάκες.

Παρόμοια αποχετευτικά συστήματα

Την ίδια περίοδο ένα παρόμοια σύνθετο και αποτελεσματικό αποχετευτικό δίκτυο διέθετε και η Δήλος, το ιερό νησί του Απόλλωνα. Κάθε σπίτι του νησιού διέθετε αγωγό που μετέφερε τα απόβλητα σε κεντρικούς και υπόγειους υπονόμους, από τους οποίους τα απόβλητα κατέληγαν στη θάλασσα. Χαρακτηριστικό είναι ότι βρέθηκαν τουαλέτες στο 68% των 102 οικιστικών μονάδων του νησιού.

Η αρχαία Πέλλα, η πρωτεύουσα του Μακεδονικού βασιλείου, διέθετε επίσης ένα καλά οργανωμένο δίκτυο υδροδότησης και αποχέτευσης. Το δίκτυο περνούσε κάτω από τους δρόμους της πόλης. Ακόμη, υπήρχαν κατασκευασμένες στοές που μετέφεραν νερό από τις πηγές των βουνών. Πολλά σπίτια, αλλά και δημόσια κτήρια διέθεταν λουτρά. Το κεντρικό σύστημα αποχέτευσης ήταν λιθόκτιστο σκεπασμένο με πλάκες και μετέφερε τα πλεονάζοντα όμβρια και τα αστικά απόβλητα στις ελαιώδεις εκτάσεις έξω από την πόλη.

Εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως η Πέλλα το 325-300 π.Χ. διέθετε ένα από τα αρχαιότερα λουτρά ενδοδαπέδιου θέρμανσης καθώς και πρωτοποριακά υδρευτικά και αποχετευτικά συστήματα. Το λουτρό ήταν εξοπλισμένο με πισίνα, εφιδρωτήρες καθώς και με ατομικούς και ομαδικούς λουτήρες. Η ενδοδαπέδια θέρμανση αποτέλεσε τεχνολογική καινοτομία της εποχής ενώ υπήρχαν υπόγειοι αγωγοί για χλιαρό και ψυχρό νερό. Αυτό αποδεικνύει περίτρανα ότι τα συστήματα των ρωμαϊκών χρόνων ήταν αποτέλεσμα της τεχνογνωσίας που αποκτήθηκε στην αρχαία Πέλλα.

Τα καινοτόμα δίκτυα του παρελθόντος

Γνωρίζουμε από παλιά ότι η ευκολότερη λύση ήταν η διοχέτευση των λυμάτων στο κοντινότερο σώμα νερού. Στην όλη διαδικασία έπαιξε καθοριστικό ρόλο ο πρώτος πήλινος αποχετευτικός αγωγός που εμφανίστηκε στη Βαβυλώνα ήδη από το 4000 π.Χ. Άλλοι λαοί της Μεσοποταμίας χρησιμοποιούσαν καταβόθρες διαφόρων μεγεθών και κάποιες από αυτές συνδέονταν σε ένα κεντρικό σύστημα αποχέτευσης.

Οι αρχαιολογικές ενδείξεις για περίπλοκα συστήματα τουαλετών και αγωγών υπάρχουν παντού στον κόσμο, από τη Σκοτία και τη Ρώμη μέχρι την Αίγυπτο και το Πακιστάν. Μετά την εντυπωσιακή αυτή αρχή, ο αποχετευτικός σχεδιασμός εξελίχθηκε ακόμα περισσότερο. Πλέον είχε να λάβει υπόψη του μεγαλύτερους πληθυσμούς, αλλά και πρωτόγνωρους κινδύνους για την υγεία του κόσμου, λόγω της επεξεργασίας των ανθρώπινων ακαθαρσιών.

Οι παρακάτω φωτογραφίες απεικονίζουν μερικούς σταθμούς στην εξέλιξη του αποχετευτικού συστήματος, από διάφορες γωνιές του κόσμου…